TTST BND: Truyện của Vũ Tuấn Hoàng đã được đăng trên hoinhavanvietnam.vn từ 04/4/2009 (có thể bấm vào đường dẫn trên để xem toàn bộ trên trang gốc), gồm 43 phần. Câu chuyện là "về cuộc sống của người Việt tại Liên Xô cũ". Chúng tôi sẽ đăng lại lần lượt trong 3 kỳ.
1
Biển động. Đêm về khuya đen kịt và chứa đựng nhiều điều bất ngờ. Gió giật từng cơn khiến hàng dừa dọc bờ biển đầu tóc rũ rượi. Những sợi dây cao thế trên không thỉnh thoảng lại chập điện tóe ra những tia lửa xanh lét. Tiếp đó là những ánh chớp loằng nhoằng làm rạn nứt bầu trời thành phố Nha Trang. Chớp biển như dựng lên từ phía những hòn đảo tối sẫm xa xa phía ngoài khơi và kèm theo là tiếng sấm rền vang như thể ông trời trong cơn thịnh nộ đã lăn những tảng đá khổng lồ từ trên đỉnh những ngọn núi ngoài đảo Hòn Tre, Hòn Né... xuống các phố, các ngõ hẻm vốn êm đềm hiền hòa này. Ngoài đường, các cửa hàng cửa hiệu đã đóng kín bưng, chỉ lác đác vài hàng cà phê vẫn sáng ánh đèn màu nhấp nháy hắt ra ngoài hè đường ướt nước mưa bóng loáng. Thỉnh thoảng lại có chiếc ô tô chạy thục mạng trên đường, quét đèn pha soi rõ những hạt mưa rơi xiên xiên. Một anh xích lô vẫn gò lưng đạp, mặc cho mưa gió điên đảo. Dưới mái hiên của một ngôi nhà đã đóng cửa tắt đèn, một gia đình hành khất nằm nép sát vào nhau dưới một tấm vải ni-lông căng phồng vì bị gió thổi. Từ đó vẳng ra tiếng trẻ con khóc và tiếng của người mẹ cố nựng con, thỉnh thoảng lại bị át đi bởi tiếng sấm hoặc tiếng xe ô tô chạy ngang qua...
Có rất nhiều đồ vật bị chìm sâu hàng thế kỷ dưới đáy đại dương, nhưng chỉ sau một cơn giông tố đã bị sóng xô dạt lên bờ. Và cơn giông tố đó đã đổ bộ lên bờ biển Nha Trang...
2
Lan Hương đứng bên cửa sổ căn phòng ngủ trên tầng hai của tòa biệt thự và nhìn ra ngoài đường qua lớp kính nhoà nước mưa. Khuôn mặt chị có nét gì đó u buồn, nhưng phải nói tạo hóa đã khá hào phóng khi ban tặng cho người đàn bà này những đường nét hài hòa, mặc dù đã ngoài bốn mươi, có hai mặt con rồi, trông vẫn rất trẻ trung và gợi cảm. Có thể cuộc sống sung túc, nhàn hạ khiến con người ta trẻ lâu chăng? Đấy cũng là ý kiến chung của bạn bè và nhân viên trong Tổng công ty mà chồng chị làm giám đốc. Còn anh Trọng, trước mặt bạn bè, không chút che giấu vẻ hãnh diện có một người vợ xinh đẹp, tốt tính. Cả thành phố Nha Trang này đều biết đến gia đình họ cũng là một lẽ hiển nhiên. Trai tài gái sắc, con cái học hành giỏi giang. Gia đình họ đúng là hình mẫu lý tưởng cho đám thanh niên mới lớn noi theo. Nhưng để có được một cơ ngơi như bây giờ chính là nhờ công sức của hai chục năm lăn lộn, lao tâm khổ tứ từ hai bàn tay trắng. Cả hai đều không phải là dân gốc ở đây. Anh Trọng học đại học ở Liên Xô cũ, tại Saint Petersburg. Họ quen nhau ở bên đó, cưới nhau bên đó và về Nha Trang lập nghiệp.
Đúng lúc Lan Hương nhìn thấy chiếc xe Toyota của chồng phanh lại trước cổng thì cánh cửa sổ thông ra ban- công của phòng khách bị gió lớn thổi bật tung ra. Gió biển, nước mưa thốc vào nhà, hất đổ bình hoa còn lại từ hôm sinh nhật chị để trên chiếc bàn lớn ngay giữa phòng. Chiếc bình hoa bằng gốm lăn mấy vòng trên bàn rồi rơi xuống nền đá hoa vỡ tan. Lan Hương mở cửa chạy vào, loay hoay mãi một lúc sau cô mới đóng được cánh cửa sổ bị tung ra. Người cô ướt sũng nước mưa, mái tóc bết cả lại. Cô bần thần đứng nhìn quang cảnh đổ vỡ trong phòng. Những bông hoa hồng Đà Lạt nhàu nát nằm trong vũng nước trên sàn nhà. Từ bức tường đối diện cửa sổ, khung ảnh cưới của hai vợ chồng chụp tại Cung điện mùa hè ở Saint Petersburg trong tuần trăng mật bị rơi xuống nền nhà vỡ tan tành.
Trọng bước vào. Khuôn mặt đang hớn hở, nhưng vừa nhìn thấy vợ và khung cảnh trong phòng thì bỗng trở nên hốt hoảng lo lắng. Anh chạy đến:
- Có chuyện gì đấy em? - anh quẳng chiếc cặp da đen lên bàn. - Người em ướt hết cả rồi kìa, thay ngay ra không cảm bây giờ.
- Có gì đâu mà anh cứ cuống lên như thế. Cái chốt cửa sổ bị hỏng, gió thổi bật tung ra. Bão lớn quá.
- Nó còn kéo thêm mấy hôm nữa cơ đấy.
Trọng chạy vội sang phòng bên và quay lại ngay lập tức với chiếc áo khoác bằng lụa sa tanh màu tím trên tay.
Anh mở cửa buồng tắm và nhìn vợ đang đứng dưới vòi hoa sen. Ở ngay nơi cổ, phía dưới dái tai một chút, Lan Hương có một cái bớt nhỏ màu hồng hồng có hình dáng như một cái lá nho. Đối với Trọng, thật khó hình dung ra vợ mà thiếu miếng bớt nho nhỏ đó. Sống với nhau đã gần hai chục năm, nhưng mỗi lần đứng ngắm nhìn vợ khỏa thân, bên cạnh những ý nghĩ vui vẻ tươi sáng, trong veo như bầu trời mùa thu, bỗng bất chợt từ đâu kéo tới những ý nghĩ u ám như những đám mây đen nặng trĩu xuất hiện ở đường chân trời. Trong đầu anh lại hiện lên những hình ảnh không thể nào quên của buổi đầu làm quen hết sức tình cờ ấy...
Chỉ còn một tiếng nữa là đến giờ khởi hành của đoàn tàu Matxcova - Saint Petersburg. Chàng sinh viên năm thứ năm là Trọng lúc đó ngồi thu mình trong chiếc áo pan-tô mùa đông to sụ trên chiếc ghế của phòng chờ đông người. Anh nóng lòng chờ đợi tiếng loa thông báo số đường ray của đoàn tàu này. Mắt anh lơ đãng ngắm nhìn những người đang ngủ gà ngủ gật trên các dãy ghế. Cách đó không xa là cả một gia đình người Digan, hai vợ chồng và một đàn con lít nhít trải chăn đệm ra sàn ga ngủ ngon lành. Đúng lúc đó, một nhân viên cảnh sát to cao đi ngang qua trước mặt anh và sau anh ta là một cô gái thoạt nhìn thì biết ngay là người Việt Nam, bởi vóc dáng nhỏ bé và gương mặt Á Đông đặc trưng, mặc dù ở Matxcova có rất nhiều người châu Á. Trông dáng vẻ của cô gái có gì đó rất đáng thương, hình như cô đang vừa đi vừa phân bua điều gì đấy với viên cảnh sát khổng lồ. Vì ngồi khá xa, lại bị bao âm thanh ồn ào của nhà ga át mất nên Trọng không nghe thấy cô nói gì. Nhưng có một sức mạnh vô thức nào đó đã thúc đẩy anh đứng dậy (Sau này, nhiều lần anh vẫn tự ngẫm: nếu lúc đó anh cứ ngồi im hoặc mải đọc cuốn sách mang theo mà không nhìn thấy cô, thì cuộc đời anh ắt hẳn đã ngoặt theo một hướng khác) và đi theo hai người. Viên cảnh sát nhìn thấy Trọng, bèn dừng lại và hỏi giật giọng:
- Lại còn ông tướng này nữa, có giấy tờ tùy thân không?
Trong lúc đôi mắt xanh của viên cảnh sát sục sạo săm soi các con dấu ở cuốn hộ chiếu của Trọng thì Trọng và cô gái đã kịp trao đổi với nhau dăm ba câu.
- Em từ thành phố Lugansk lên Matxcova, trên tàu bị kẻ cắp lấy mất chiếc túi trong có cuốn hộ chiếu, em cũng chẳng biết giải thích ra làm sao.
Vừa nhìn vào gương mặt của cô gái, trái tim trong lồng ngực Trọng đập rộn lên một niềm vui khó tả. Anh cảm thấy tự tin và mạnh dạn hẳn lên khi bước lại gần viên cảnh sát và vỗ vào lưng anh ta:
- Tôi muốn nói chuyện riêng với ông được không? - ánh mắt của Trọng nhìn thẳng vào đôi mắt láu lỉnh của anh ta đầy vẻ ngụ ý. Và thế là hai người bước nhanh về phía phòng trực ban ở cuối gian chờ. Cô gái đứng lại một mình, nhưng cũng chẳng phải chờ lâu, chỉ dăm phút sau, Trọng lại xuất hiện và bước đến phía cô với nụ cười nở rộng trên môi.
Trọng đã hủy chuyến tàu về Saint Petersburg ngày hôm đó, thế là họ đã quen nhau và nhanh chóng trở nên thân thiết trong suốt năm cuối cùng làm luận án. Lan Hương cũng bỏ thành phố L. và chuyển về ở Petersburg với Trọng. Đám cưới của họ diễn ra vào đúng những đêm trắng của thành phố bên bờ sông Neva. Đôi vợ chồng trẻ hưởng tuần trăng mật bằng chuyến du ngoạn tất cả các danh lam thắng cảnh của thành phố được mệnh danh là Vonizo phương bắc. Khi đứng trước kiệt tác “Tình mẫu tử” của danh họa Leonard de Vanci trong viện bảo tàng Ermitaz, Trọng bỗng thấy người vợ trẻ của mình bật khóc. Anh gặng hỏi vì sao nhưng Lan Hương chỉ im lặng, và đó cũng là hôm cuối cùng họ ở nước Nga.
Câu trả lời cho những giọt nước mắt bí ẩn lặng lẽ rơi trên má người vợ vào một ngày băng bắt đầu tan trên sông Neva năm đó, Trọng chỉ biết được sau hai chục năm chung sống, mà cũng do một sự tình cờ ngẫu nhiên của số phận.
Mới đấy mà cũng đã gần hai chục năm rồi. Hai đứa con của họ đã khôn lớn cả. Đứa con trai lớn đang học đại học năm thứ hai, cô con gái năm sau tốt nghiệp phổ thông. Cuộc sống của gia đình họ khá giả, giàu sang và ai cũng nghĩ rằng họ là một cặp vợ chồng hạnh phúc. Cả hai người nhìn về tương lai không thấy phải lo lắng gì, có chăng chỉ là chứng đau khớp của anh Trọng mỗi khi thời tiết thay đổi, và thỉnh thoảng Lan Hương hay bị bệnh mất ngủ làm cho xanh xao đi đôi chút.
- Sao hôm nay anh về muộn thế? - Lan Hương vặn nhỏ tia nước đang phun lên mặt và hỏi, giọng nói pha chút hờn dỗi.
- Tuần tới có đoàn khách của tỉnh K. sang thăm, đây có thể là một cơ hội để cứu Tổng công ty đang ở lúc khốn khó. Lãnh đạo tỉnh họp và yêu cầu những người biết tiếng Nga phải ở trong ban tiếp đón.
- Ở Ucraina sang à? - Lan Hương hỏi và tắt hẳn vòi hoa sen.
- Thành phố công nghiệp ấy rất gần Lugansk là nơi trước đây em ở đó. Em còn nhớ không?
- Em nhớ - cô nói nhỏ nhẹ và gương mặt vụt trở nên ưu tư. - Anh lấy cho em cái khăn bông! Mà thôi, anh vào ăn đi chứ, cơm nước để phần nguội cả rồi còn gì.
- Các con ngủ chưa? - anh Trọng hỏi và bước ra ngoài.
- Anh xem bây giờ mấy giờ, gần nửa đêm rồi còn gì.
3
Lan Hương ngồi xuống chiếc ghế đối diện chồng ở trong bếp ăn. Mâm cơm vẫn còn nguyên. Trọng chỉ gắp mấy cọng rau cải và húp một bát canh cá.
- Anh không đói sao? Chạy cả ngày đến tận đêm hôm mới về mà cũng chẳng ăn uống cho tử tế.
Trọng ngả người ra và với tay lấy chiếc cặp da để trên chiếc ghế gần đó.
- Em xem qua chương trình của đoàn đi, họ có nhiều kế hoạch đáng lưu ý lắm. Thế nào anh cũng tìm được lối thoát cho mình tại Ucraina cho mà xem, có khi phải sang bên đó một chuyến cũng nên. Gần hai chục năm rồi còn gì nữa, trở lại mảnh đất thời thanh niên của chúng ta cũng đầy thú vị đấy chứ?
Lan Hương không trả lời thẳng vào câu hỏi của chồng. Cô cầm tờ chương trình đánh máy kín mít hai trang đưa lên đọc. Không khí trong bếp trở nên im lặng. Bên ngoài cửa sổ gió vẫn lồng lộn, nhưng mưa cũng đã ngớt đi nhiều. Thỉnh thoảng ánh chớp lại nhoáng lên khiến Lan Hương giật mình.
Trọng trầm ngâm nhấp nháp cốc rượu thuốc màu hổ phách, đôi mắt anh nheo nheo có vẻ rất đắc ý. Bất ngờ, anh tợp một hơi hết sạch cả cốc rượu và đứng bật dậy.
- Đây là một cơ hội không thể bỏ qua! Phải khai thông một thị trường mới bằng bất kỳ giá nào - Trọng đi đi lại lại trong căn phòng bếp to rộng đầy đủ tiện nghi hiện đại. Mặc dù phải làm việc từ sáng, nhưng đến bây giờ trông người đàn ông ngoài bốn chục tuổi này vẫn còn tràn đầy sinh lực. Vẻ mặt cương nghị với những đường nét thô to nhưng hài hòa khiến từ người anh toát lên một sức mạnh ý chí lôi cuốn được người nghe.
- Có lẽ, em chỉ có mặt trong buổi liên hoan ca nhạc tổ chức tại phòng hòa nhạc của khách sạn Hòn Ngọc Việt mà thôi - Lan Hương khẽ nói, không ngẩng đầu lên.
- Sao lại thế? Còn buổi tổ chức chiêu đãi của Chủ tịch tỉnh, rồi còn khai mạc triển lãm? - anh Trọng ngồi xuống chiếc ghế bên cạnh vợ. - Tủ quần áo đầy ắp của em bây giờ mới là dịp để mang ra sử dụng, chứ không thì cũng chỉ để cho mối mọt dùng hộ thôi.
- Nhưng anh cũng nên hiểu là hai con đang chuẩn bị thi cuối năm. Chúng cũng cần đến sự giúp đỡ của em chứ? Thôi, anh cứ đi đón tiếp theo chương trình đi, em ở nhà xem qua truyền hình cũng được.
Trọng vòng tay ôm quàng lấy Lan Hương:
- Thôi, bỏ tất cả lại, chúng ta đi ngủ thôi! - nói đến đây, anh bế thốc vợ lên tay. Lan Hương vùng vằng trên tay chồng khiến tờ chương trình rơi xuống, đảo qua đảo lại trong không trung rồi đáp xuống dưới gầm bàn ăn.
- Bỏ em ra đi, để em nhặt tờ chương trình lên đã.
- Cứ để đấy, nó ở trong cặp hay dưới gầm bàn, bây giờ đối với anh cũng đâu có quan trọng.
Anh Trọng bế vợ đi ngang qua dãy hành lang có nhiều cửa sổ về phía phòng ngủ.
- Hôm nay em cảm thấy người không được khỏe, nhức đầu lắm.
Trong bóng tối, hai người nằm quay lưng vào nhau.
Có lẽ, cung cách nằm ngủ của các cặp vợ chồng là cách thể hiện chính xác nhất quan hệ của họ.
Thỉnh thoảng ánh chớp lại lóe lên cùng một lúc trên tất cả các cửa sổ sáng như ban ngày. Ngoài kia, tiếng sóng biển ầm ì dội vào các kè đá bên bờ vẫn dữ dội khiến đêm tối trở nên hoang dã và mông lung hơn.
4
Mọi người bị bất ngờ vì lời phát biểu của ông thị trưởng thành phố K. Nhóm phóng viên báo chí và truyền hình đổ xô lên sát sân khấu vì họ đánh hơi thấy có điều gì đó bất thường đầy thú vị sắp sửa diễn ra. Rất có thể, giá trị của mấy ngày liền đi làm việc cùng đoàn từ sáng sớm đến tối mịt cũng không bằng một chi tiết nhỏ đầy sức lôi cuốn này. Một phóng viên ảnh của báo Lao động đã không khách khí gì, nhảy hẳn lên sân khấu với máy ảnh lăm lăm trong tay trực sẵn.
- Tôi nghĩ đây là món quà vô giá nhất mà chúng tôi mang sang đây để tặng các bạn nhân dịp chuyến đi đầy kỷ niệm khó quên này - nói đến đây, ông Viktor Kovalenko dừng lại, như muốn cố tình kéo dài cái giây phút mà có lẽ ông cho là gây ấn tượng nhất trong buổi hôm nay. Gian phòng hòa nhạc chật kín im phăng phắc. Mọi con mắt đều cố gắng tập trung lên sân khấu chờ đợi. Cuối cùng, ông giơ hai tay về phía cánh gà và từ phía đó, một thiếu nữ cao mảnh khảnh, mái tóc đen dài ngang vai, nhanh nhẹn bước ra, trên tay là cây vĩ cầm. Cô bước lại đứng bên cạnh ông thị trưởng và cúi đầu chào khán giả. Nhiều người quay sang nhìn nhau vẻ phân vân như muốn hỏi: cô gái kia là người Ucraina hay là người Việt Nam nhỉ?
Dường như hiểu được nỗi băn khoăn trong ánh mắt của khán giả ngồi dưới, ông thị trưởng thong thả nói tiếp:
- Cho phép tôi được giới thiệu, trước mặt các bạn đây là nữ nghệ sĩ vĩ cầm tầm cỡ quốc tế Tachiana Nguyễn.
Những tràng vỗ tay rộ lên.
- Nhưng nếu chỉ nhắc đến những giải thưởng quốc tế cao quý mà nữ nghệ sĩ đạt được trong khi cô mới hai mươi tuổi thôi thì sẽ là một khiếm khuyết lớn và cô cũng sẽ không có mặt trong đoàn của chúng tôi hôm nay. Nhưng nếu cô đã phải hoãn chuyến đi biểu diễn ở một số nước Tây Âu để có mặt trong ngày hôm nay, bên bờ đại dương xanh tuyệt vời này, dưới vòm cuốn của phòng hòa nhạc tuyệt vời này, thì chắc các bạn cũng hiểu phải có một nguyên nhân nào đó. Một lần nữa, cho phép tôi được nhắc lại: đây là món quà vô giá nhất mà chúng tôi mang sang tặng nhân dân tỉnh Khánh Hòa nói riêng và đất nước Việt Nam nói chung - ông dừng lại một chút rồi chậm rãi nói rõ từng câu - Trong huyết quản của nữ nghệ sĩ vĩ cầm Tachiana có dòng máu Việt Nam của các bạn! Đông và Tây đã hội tụ trong con người vô cùng duyên dáng và tài hoa này!
Cả hội trường lặng đi một giây rồi đột nhiên vỡ tung trong một tràng vỗ tay làm rung cả cửa kính. Mọi người không ai bảo ai đều đứng dậy để bày tỏ sự mến mộ và cảm tình đặc biệt. Nữ nghệ sĩ cũng vô cùng xúc động, cô quì xuống và đặt tay lên chỗ trái tim mình như muốn đáp lại những tràng vỗ tay kéo dài tưởng như không dứt ấy. Mãi một lúc lâu sau, trong phòng mới lấy lại được không khí im lặng.
- Còn bây giờ, tôi xin nhường lời lại cho Cây Vĩ Cầm Nhiệt Đới! Xin lỗi, biệt danh này của cô không phải do tôi đặt, mà đây là danh hiệu do các nhà báo Ucraina tặng sau khi cô đoạt giải quốc tế trở về - nói xong, ông đi nhanh xuống chỗ ngồi của mình ở hàng ghế đầu tiên.
Còn lại một mình trên sân khấu, nữ nghệ sĩ Tachiana im lặng một lúc lâu, rồi cất giọng nói bằng một thứ tiếng Việt mà tất cả mọi người trong phòng đều phải trầm trồ:
- Trước hết, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn đối với đất nước Việt Nam, đất nước đã đem lại cho tôi một hình hài như bây giờ đây. Ở đâu cũng vậy, tôi đều cảm thấy tự hào với diện mạo của mình...
Tay phóng viên báo Tuổi trẻ đã nêu ra một câu hỏi cho nữ nghệ sĩ ngay lúc đó:
- Thưa cô, cô có thể cho biết, má cô hay ba cô là người Việt?
- Mẹ tôi.
- Ba má cô có cùng đi trong chuyến về thăm tổ quốc này không?
Nữ nghệ sĩ hơi cúi đầu im lặng.
- Mẹ tôi mất khi tôi còn bé.
Cả phòng hòa nhạc như nặng trĩu xuống sau câu trả lời của cô.
- Tôi sống với một người mẹ nuôi Ucraina.
Tay phóng viên còn định hỏi tiếp câu gì nữa nhưng một ông trong ban tổ chức đứng sau cánh gà đã giơ tay lên ngăn lại vì thời gian không cho phép. Để đáp lại sự đón tiếp nồng nhiệt của mọi người, nữ nghệ sĩ đã thể hiện một tiểu phẩm ngẫu hứng do chính mình sáng tác với tựa đề: Trở về đất Mẹ. Khi những âm thanh cuối cùng từ chiếc hộp đàn xinh xắn tan biến vào tiếngsóng biển đang rì rào bên ngoài cửa sổ phòng hòa nhạc thì cả hội trường một lần nữa lại chợt im phăng phắc đến mấy giây như bị thôi miên, trước khi vỡ tung ra trong tiếng pháo tay làm cho những chú chim hải âu đang chao cánh trên sóng nước ngoài cửa sổ cũng phải giật mình. Trong số những người được bố trí đem hoa lên tặng các vị khách quý có Lan Hương. Chị ôm trong tay bó hoa lay-ơn tuyệt đẹp và bước tới tặng, rồi ôm hôn nữ nghệ sĩ Tachiana thật thắm thiết. Khán giả phía dưới cũng bắt đầu tản ra về, không để ý đến sự việc xảy ra tiếp theo. Sau khi ôm hôn và nói dăm ba câu chúc mừng với nữ nghệ sĩ, Lan Hương bỗng ngã lăn ra trên sân khấu bất tỉnh nhân sự. Mọi người dìu chị vào phòng sau cánh gà và gọi cấp cứu.
Buổi hòa nhạc kết thúc rất thành công. Nhưng, nó lại là điểm khởi đầu một bi kịch gia đình mà đoạn kết cũng còn ở đâu đó rất xa...
5
Tôi là người trực tiếp giúp cô y tá khiêng chiếc cáng ra xe. Vì tưởng tôi là người nhà của bệnh nhân nên chị y tá ra lệnh cho tôi ngồi bên cạnh chiếc giường trong xe và giữ chiếc ống truyền ôxy. Chiếc xe chuyển bánh và nổi còi chạy ngược lại dòng xe cộ tấp nập trên đường phố Nha Trang đang lúc tan tầm.
Xe mới chạy được mấy phút thì bệnh nhân ú ớ kêu lên mấy tiếng trong cơn mê sảng:
- Trời ơi, con... con tôi!
Một lát sau, đôi mắt chị hé mở, ngỡ ngàng nhìn ra xung quanh như thể chưa hình dung nổi mình đang ở đâu.
- Chị cứ nằm nghỉ đi, chúng tôi đang đưa chị tới bệnh viện.
- Anh là bác sĩ à? - chị hỏi yếu ớt.
- Không, tôi là thành viên trong đoàn khách - tôi trả lời và đưa cho chị chai nước suối. - Chị nên uống một ngụm cho đỡ khát, thời tiết ở đây nóng quá.
- Anh biết cô Tachiana chứ? - chị lại hỏi khẽ sau khi uống một ngụm nước nhỏ.
- Tất nhiên. Cô ấy nổi tiếng khắp Ucraina mà. Hơn nữa, ở bên đó, cô ấy là niềm tự hào của người Việt Nam chúng tôi. Cô ấy có tên Việt Nam là Thảo.
Bệnh nhân im lặng một lúc lâu như đang bận suy nghĩ điều gì đó rất lung. Đôi mắt đẹp ngân ngấn nước mắt của chị nhìn thẫn thờ ra phía ngoài cửa sổ, nhưng tôi dám chắc là chị không nhìn thấy gì.
- Ngày mai đoàn lên đường phải không? - chị lại khẽ hỏi tôi.
- Dạ phải.
Rồi, thật bất ngờ, chị chụp lấy bàn tay tôi và nói bằng một giọng đầy nước mắt:
- Tôi van anh giữ kín việc này cho tôi - vừa nói chị vừa đưa mắt nhìn về phía trước, nơi cô y tá đang ngồi bên cạnh lái xe.
Tôi sửng sốt nhìn người đàn bà mà tôi mới gặp lần đầu tiên này.
- Cô ấy là con tôi - chị òa khóc, hai tay ôm lấy mặt.
Tôi thực sự kinh ngạc, hoặc là tôi nghe nhầm hoặc là người phụ nữ này đã hóa điên rồi.
Nhưng ngay lúc đó, xe cấp cứu dừng lại. Cánh cửa đằng sau bật mở. Đứng bên cạnh cô y tá là Trọng (sau này chúng tôi làm quen với nhau). Anh đang xem ca nhạc dở dang thì có điện thoại cơ quan gọi nên phải đến Tổng công ty ngay lập tức để giải quyết công việc. Lúc anh quay lại thì mọi việc đã xong xuôi. Người ta nói vợ anh bị cảm ngất đi nên phải gọi xe cấp cứu. Thế là anh phóng ngay xe tới đây, vừa đúng lúc.
- Em thấy người thế nào?
- Đỡ nhiều rồi. Đầu óc hơi váng vất thôi.
Tôi và anh Trọng lững thững đi theo sau chiếc cáng trong hành lang bệnh viện. Vừa đi chúng tôi vừa trao đổi mấy câu làm quen. Anh thân mật vỗ vai tôi.
- Vợ chồng tôi đều là dân bên đó, chúng tôi ở Saint Petersburg. Chà, mới đấy mà đã hơn hai chục năm. Tóc bạc hết cả rồi. Anh bạn trẻ đã vợ con gì chưa? Chưa hả?
Bệnh nhân được đưa vào phòng riêng. Chúng tôi nán lại một lúc ở hành lang, rồi tôi cũng xin phép ra về.
- Chú em cầm tiền đi tắc-xi này - anh rút nắm tiền trong túi ra đưa cho tôi. Các doanh nhân lớn chẳng mấy ai dùng ví bao giờ.
Tôi cảm ơn và nói rằng tôi rất muốn được đi bách bộ về khách sạn, vì từ giờ đến bữa cơm chiều, tôi cũng chẳng có việc gì gấp cả.
Tôi lững thững đi bộ trên vỉa hè, hít thở bầu không khí của thành phố biển mà lần đầu tiên được đặt chân tới - một thành phố mà tôi đã từng yêu mến qua những bài hát trữ tình của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Tôi không khỏi bồi hồi xúc động khi thấy mình đang đặt từng bước chân trên những viên gạch ngay sát bờ biển. Một cảm giác cô đơn bỗng xâm chiếm tâm hồn. Xung quanh, bao đôi trai gái đang ngồi tán chuyện, đang bơi lội, đùa giỡn... Thiên nhiên ở đây thật đúng là để dành cho tình yêu. Đối với những người độc thân như tôi, khung cảnh xung quanh lại càng đào sâu hơn những cảm xúc đang giày vò tâm can. Tôi ngồi xuống một chiếc ghế đá và trong đầu lại hiện lên hình ảnh người phụ nữ nằm trong xe cấp cứu. Khuôn mặt của chị và cô Tachiana cùng một lúc hiện lên trước mắt tôi. Một cái gì đấy còn chưa xác định được giữa họ có những nét hao hao, có thể là đôi mắt, vầng trán hay nét môi... Nhưng chắc chắn người đàn bà đó không thể nhận sằng. Nhưng hai vợ chồng họ... Bằng linh cảm, tôi lờ mờ đoán ra, ở đây ẩn chứa một bi kịch gia đình. Một đồ vật cổ nằm sâu dưới đáy đại dương bị sóng xô dạt lên bờ cát...
6
Tôi vừa ăn cơm chiều xong, đang định ngồi xem tờ báo Thời mới để trên bàn thì chuông điện thoại đổ hồi. Tôi nhận ngay ra đầu dây bên kia là giọng của người phụ nữ ban chiều. Chị muốn được gặp tôi, còn ở đâu thì do tôi tự chọn. Tôi lưỡng lự một lúc rồi nói: “Có lẽ tiện nhất là tại quán bar ngay dưới tầng một của khách sạn nơi tôi đang ở”.
Tôi nghĩ chắc hai vợ chồng chị sẽ cùng đến, nhưng từ chỗ ngồi sau một chiếc bàn con ở trong góc phòng, tôi thấy chị bước xuống tắc-xi có một mình, tay cầm một chiếc túi nhỏ màu xanh lá cây. Tôi vội vàng đứng dậy và bước ra thềm khách sạn để đón chị. Điều đầu tiên tôi nhận thấy là khuôn mặt chị trông xanh xao và đầy vẻ lo âu. Chị nói rằng chồng chị có lời mời tôi đến nhà riêng để làm quen bởi vì rất có thể anh ấy sẽ sang K. công tác trong thời gian tới. Anh rất muốn được nói chuyện hỏi thăm tình hình với một người đã ở Ucraina lâu năm rồi. Hai chúng tôi ngồi xuống chiếc bàn tôi đã đặt trước. Chị Lan Hương gật đầu chào một người quen nào đó ở chiếc bàn đối diện. Tôi rót nước chanh mời chị và tự châm cho mình một điếu thuốc.
- Anh có thích thành phố biển Nha Trang không?
- Hiện nay ở bên đó tuyết đang phủ trắng xóa, còn ở đây là mặt trời nhiệt đới và biển xanh. Thật chẳng khác gì một giấc mơ. Tôi đang ở trong tâm trạng bị sốc vì cảnh đẹp ở đây - tôi nói, đọc được trên khuôn mặt người ngồi đối diện những suy tư không nói ra. - Chắc chị muốn gặp lại cô Tachiana? Tôi có thể gọi điện lên phòng cô ấy ngay bây giờ. Cô ấy cũng vừa đi ăn cơm về xong.
- Có thể anh nghĩ tôi không bình thường, vơ quàng vơ xiên một người nổi tiếng ở mãi tận nửa bên kia trái đất. Nhưng đây là chuyện riêng của đời tôi. Nếu như không có chuyến viếng thăm này thì cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay cũng không ai hay biết gì cả... Anh thử đặt vào địa vị của tôi mà xem, còn mặt mũi nào nhận lại đứa con mà mình đã từ bỏ nó khi... còn chưa mọc răng... - nói đến đây, chị bật khóc thút thít. Chị ngồi xoay lưng lại để che những giọt nước mắt cứ trào ra trên má. - Hoàn cảnh lúc đó thật éo le, tôi chỉ mới mười bảy tuổi đầu... Hơn hai mươi năm đã trôi qua, tôi tưởng rằng mình có thể quên được, nhưng mọi thứ cứ sờ sờ hiện ra trước mắt như mới hôm qua vậy. Lúc ôm hôn cô ấy, linh tính đã mách bảo tôi rằng mình đã gặp cô gái này ở đâu rồi. Tôi chết sững người vì nhận ra cái bớt nhỏ trên cổ cô ấy - vừa nói Lan Hương vừa kéo trễ cái cổ áo xuống đủ để tôi nhìn thấy một cái bớt màu hồng hồng trên cổ chị.
- Cô Tachiana cũng có một cái bớt như vậy sao? - tôi hỏi lại và kinh ngạc vì những điều vừa được nghe. - Chị cứ ngồi đây, để tôi gọi cô ấy xuống.
- Tôi van anh - Lan Hương níu cánh tay tôi lại. - Anh cứ ngồi xuống đi, tôi không còn mặt mũi nào để nói chuyện với con tôi đâu. Biết nói gì bây giờ, thương cảm cho những năm tháng nó phải sống một thân một mình hay sao, nhỏ những giọt nước mắt suông cho tuổi thơ không cha không mẹ hay sao? Thực sự là bây giờ tôi sợ gặp mặt nó. Sợ phải nhìn lại cái tội ác mà mình đã trốn tránh cách đây hơn hai mươi năm. Rồi còn gia đình tôi hiện nay, chồng và hai con đã khôn lớn trưởng thành. Họ sẽ nói gì, nghĩ gì về người vợ cũng như người mẹ với tội ác mà tôi đã gây ra. Tôi thật khó sống tiếp quãng đời còn lại khi chồng tôi biết được chuyện này. Anh ấy sẽ không tha thứ cho tôi - nói đến đây, chị ngừng lại một lát. Tôi đặt cốc nước chanh vào tay chị và chị đưa lên miệng uống vô thức như một cái máy.
- Chỉ có điều duy nhất an ủi tôi là nó đã khôn lớn thành người.
- Thành một nữ nghệ sĩ nổi tiếng, xinh đẹp - tôi nói thêm và nhận ra một nụ cười nhợt nhạt nở trên đôi môi của người phụ nữ đã có tuổi nhưng vẫn còn rất duyên dáng đang ngồi trước mặt mình.
Hai chúng tôi im lặng một lúc lâu. Người bạn quen ngồi ở bàn đối diện đã ra khỏi quán từ lúc nào mà tôi cũng không hay. Một cô chiêu đãi viên bước lại và hỏi tôi xem có cần lấy thêm đồ uống gì không. Tôi hỏi Lan Hương nhưng hình như chị không nghe thấy câu hỏi của tôi. Chị ngồi đây, nhưng chắc hẳn suy tư của chị đang trở về với quá khứ hơn hai chục năm trước. Con người ta thật khó dứt bỏ được quá khứ, nhất là những quá khứ đau thương bất hạnh.
- Thôi, xin phép anh, tôi về. Ngày mai tôi sẽ ra sân bay tiễn đoàn về nước. Nhà tôi rất muốn được gặp anh để hỏi han tình hình.
- Tôi có điện thoại của chị rồi, nếu có thời gian, tôi sẽ gọi.
- Mong anh giữ kín câu chuyện ngày hôm nay - chị nói nhỏ khi chúng tôi đã đứng trên bậc thềm của khách sạn.
Trước lúc bước lên chiếc xe tắc-xi đang chầm chậm tiến lại, chị ngoảnh lại nói với tôi, nước mắt rưng rưng:
- Đối với Tachiana, tôi đã chết rồi có lẽ là tốt hơn.
Tôi đứng ngẩn người ra một lúc vì câu nói bất ngờ của chị. Tôi như người đang rảo bước bỗng đứng sững lại vì phía trước chợt mở ra một vực thẳm sâu hun hút không thấy đáy của tâm hồn con người.
7
Tôi đang còn đứng chờ xe ra sân bay ở trước cổng khách sạn thì chợt nghe có tiếng người gọi tên mình. Ngoảnh đầu lại, tôi nhận ra anh Trọng đang ngồi sau tay lái của chiếc Toyota đỗ cách đó không xa. Trên ghế phía sau là Lan Hương. Trọng mở cửa xe và xăm xăm chạy lại phía tôi.
- Lên xe đi, anh chở chú ra sân bay luôn thể! - chẳng đợi tôi trả lời, anh xách luôn chiếc vali con của tôi và đi lại phía xe của mình.
Vừa ngồi vào xe, anh đã hỏi tôi luôn:
- Sao hôm qua không tới nhà anh chơi?
Tôi nhìn vào chiếc gương chiếu hậu và bắt gặp đôi mắt của vợ anh. Chắc anh đang mải tập trung lách chiếc xe trong dòng xe cộ trên đường Trần Phú nên không nhận ra được ánh mắt của chúng tôi. Một sự thỏa thuận ngầm hôm qua vô hình chung đã khiến tôi trở thành kẻ đồng lõa bất đắc dĩ.
- Em có việc bận đột xuất - tôi nói dối.
- Từ giờ đến giờ bay cũng còn đủ thời gian cho một chuyến tham quan bờ biển - anh nói và ngoặt xe vào con đường chạy song song với bờ biển. Gió biển thốc vào xe, xua tan đi cái nóng ngột ngạt.
- Đẹp quá! - tôi bất giác thốt lên. - Ngay cả các bãi biển ở Crưm và Xôchi cũng không sánh được.
- Ấy thế nhưng ý thức về biển của nhiều người mình vẫn còn rất thấp - khuôn mặt nhìn nghiêng của anh trông thật cương nghị. - Chúng ta có bờ biển dài, sự tiếp cận với biển của người dân Việt đã có từ lâu đời, nhưng là một nước đặc trưng canh tác nông nghiệp trong đất liền nên biển cả nhiều khi chỉ là quan niệm về ranh giới, chứ chưa trở thành một vũ đài để phát triển vùng vẫy.
Anh dừng lại một lát rồi nói lớn như đang diễn thuyết trước đám đông:
- Biển cả phải trở thành sự lựa chọn số một cho phát triển kinh tế.
Niềm say mê biển cả của anh dường như cũng lây sang tôi. Từ con người anh toát lên tình yêu nghề nghiệp vô bờ bến. Anh cho xe dừng lại sát bờ biển và chúng tôi cùng nhau bước xuống. Riêng Lan Hương vẫn ngồi lại trong xe. Chị than phiền là hơi nhức đầu, chóng mặt.
- Chúng ta tụt hậu khá nhiều so với thế giới về khai thác biển. Các nước phương Tây, ngay từ thời cổ đại đã có nhiều cuốn tiểu thuyết, nhiều luận văn khảo cứu về biển - làn gió mặn thổi tung mái tóc anh, để lộ ra một vầng trán cao, rộng, ngang bướng - Dù xét về mặt quân sự hay kinh tế, cuộc cạnh tranh trên biển hiện nay thực tế đã trở thành cuộc cạnh tranh khoa học kỹ thuật biển. Nếu khoa học kỹ thuật biển không phát triển thì dù có lãnh hải rộng bao la cũng chỉ biết đứng nhìn và than vãn mà thôi!
- Và trầm trồ khen đẹp nữa! - tôi chêm vào một câu.
Trọng cúi xuống nhặt một con ốc bị sóng biển đánh dạt lên bờ, rồi vừa nói tiếp vừa tung tung nó trong lòng bàn tay:
- Nước Mỹ từ chiến tranh thế giới thứ nhất đến chiến tranh thế giới thứ hai là nước hầu như không có thuộc địa. Nhưng trải qua hơn một trăm năm đầu tư và phát triển, nhất là phát triển khoa học kỹ thuật biển về quân sự, phát triển hải quân hùng mạnh nên Mỹ đã bành trướng ra toàn cầu. Tổng thống Kennedy năm 1961 đã thành lập một số cơ quan cấp bộ, trực thuộc chính phủ về khai thác biển, đồng thời dành kinh phí để tổ chức một ban gồm hơn một ngàn nhà khoa học chuyên nghiên cứu và phát triển biển. Đầu năm 70, nguồn lợi biển mà Mỹ thu về là 30,6 tỷ, tới thập kỷ 80 nguồn lợi này đã lên tới 340 tỷ USD... Chà, mình mà có được... - anh định thốt ra một câu gì đó nhưng không hiểu sao lại thôi.
- Ngắm biển vừa vừa thôi không lại trễ giờ bay đấy - Lan Hương gọi với ra từ trong xe.
Trọng nhìn đồng hồ đeo tay rồi hai chúng tôi rảo bước quay trở lại xe.
8
Mọi cuộc tiễn đưa ngoại giao đều giống nhau. Vẫn là những cái bắt tay xiết chặt, những lời nói hứa hẹn, những nụ cười xã giao. Song, điều tôi được mục kích lại nằm ngoài ống kính của các nhà báo đứng vây quanh các vị khách túm tụm gần thang máy báy. Lan Hương và Trọng, sau khi bắt tay chào tiễn biệt các doanh nghiệp nước bạn, dừng lại trước mặt nữ nghệ sĩ Tachiana. Ánh mắt tôi không rời khuôn mặt của ba người. Có lẽ, tôi là người duy nhất ở đây đang tận mắt chứng kiến một cuộc chia tay kỳ lạ và tôi luôn tự nhủ: trái tim của con người ta chỉ có một nhưng bên trong lại có nhiều vách ngăn đầy trắc ẩn như một mê cung. Sự bình thản trên gương mặt của Lan Hương đứng trước đứa con của mình khiến tôi tự nhiên có ác cảm với chị. Một mối ác cảm hết sức bản năng khi phải chứng kiến sự thờ ơ đến tàn nhẫn của con người. Không hiểu sao, tôi vẫn hy vọng rằng đến phút cuối cùng tình mẫu tử trong con người chị sẽ thắng thế, chị sẽ òa khóc, ôm chầm lấy đứa con của mình và thổ lộ tất cả với người chồng đang đứng bên cạnh. Song, thật đáng tiếc, điều đó đã không xảy ra! Khách quan mà nói, hai người phụ nữ đó không có gì giống nhau cả. Khi họ đứng cạnh nhau thì điều đó càng nổi bật lên. Mặc dù tóc, mắt của Tachiana đen nhưng các nét Âu vẫn nổi trội trên khuôn mặt cô. Nhưng chỉ nhìn thoáng qua, giữa hai người lại có cái gì đó giống nhau rất khó giải thích, rất khó nhận ra đối với người ngoài.
Lan Hương rút trong túi xách tay ra một chiếc hộp nhỏ và nói:
- Tôi có một món quà nhỏ muốn tặng cô làm kỷ niệm về đất nước Việt Nam.
- Thật đáng tiếc là lúc cô biểu diễn, tôi lại không có mặt - anh Trọng nói xen vào. - Hy vọng sẽ còn có dịp được nghe tiếng đàn của cô.
Ánh mắt của Trọng và Tachiana gặp nhau. Hình như cả hai đều giật mình trong khoảnh khắc. Sau này, tôi mới hiểu được số phận của con người ta phụ thuộc rất nhiều vào những yếu tố ngẫu nhiên, có khi chỉ là một cái nhìn giữa hai con người lần đầu tiên gặp nhau, mới chỉ trao đổi với nhau được vài ba câu, lại còn bị át đi bởi tiếng động cơ ầm ầm của chiếc máy bay Boing 747 đang chuẩn bị cất cánh, dưới cái nóng hầm hập của đường băng vào buổi giữa trưa.
Trên máy bay, tôi cứ suy nghĩ mãi về số phận của cô gái ngồi cách tôi hai hàng ghế. Thỉnh thoảng, tôi thấy cô mở chiếc hộp sơn mài ra ngắm nghía cái trâm nạm đá quý bên trong. Liệu linh tính có mách bảo cô rằng người vừa tặng cô món quà này chính là mẹ đẻ mình không? Giác quan thứ sáu trong con người cô tại sao lại câm lặng? Còn Lan Hương, một người phụ nữ xinh đẹp, trông hiền dịu đoan trang, tại sao lại có thể hành động phi nhân tính đến như vậy? Hoàn cảnh nào đã xô đẩy chị đến bước đường này? Mọi câu hỏi xô lấn chen đẩy nhau trong đầu, để rồi cuối cùng, giả thuyết cũng chỉ là giả thuyết. Tại sao tôi không thể đứng dậy, bước hai bước đến bên cạnh Tachiana và nói nhỏ vào tai cô rằng: “Tachiana, mẹ cô vẫn sống, mẹ cô vừa tặng cô món quà này đấy. Cô không tin tôi sao? Cô đừng nhìn tôi bằng con mắt kỳ lạ như vậy. Trên cổ của bà ấy cũng có một vết chàm như trên cổ của cô.”
Song, chính câu nói trên thềm khách sạn hôm trước của Lan Hương đã ngăn tôi lại: “Đối với Tachiana, tôi đã chết rồi có lẽ là tốt hơn”. Một giọng nói khác trong con người tôi cất lên: “Một người mẹ đã hành động như vậy thì không đủ tư cách để nhận đứa con đó”. Lẽ nào, sự chào đời của nữ nghệ sĩ vĩ cầm nổi tiếng lại đầy bi kịch đến như vậy? Hay, định mệnh đã an bài cho những tài năng lớn bao giờ cũng đi kèm với một số phận khác người như là một quy luật trong tự nhiên: quả ngọt thường bị sâu, cây cao hay bị sét đánh?
Sự lựa chọn của Lan Hương, theo tôi, là khôn ngoan nhất đối với chị trong hoàn cảnh này. Gia đình sẽ ra sao khi điều bí mật của người mẹ bị bóc trần? Vấn đề quan trọng hơn cả là lòng tin của người chồng bị sụp đổ. Đây sẽ là một cú sốc lớn đối với anh và nếu người vợ không khôn khéo thì giữa hai người sẽ là một hố sâu ngăn cách cho đến khi nhắm mắt xuôi tay.
Nhưng vòng quay của con tạo không bao giờ dừng, nó vẫn làm cái việc mà nó phải làm...
9
Sau khi trở lại K., tôi làm phóng viên cho tờ báo Modern life. Tôi đi xem nhiều buổi hòa nhạc của Tachiana tại nhà hát Opera gần quảng trường mang tên nhà thơ lớn Shevchenko. Tôi được chứng kiến những người đàn ông hâm mộ sắc đẹp và tài năng của cô ôm những bó hoa hồng khổng lồ đứng chờ ở lối ra phía sau của nhà hát sau buổi biểu diễn trong cái lạnh băng giá ngoài trời. Họ vây lấy cô để tặng hoa, xin chữ ký và đưa ra những tấm danh thiếp xức nước hoa thơm phức. Lòng tôi cảm thấy đôi chút ghen tỵ khi cô ngồi vào những chiếc xe hơi đắt tiền của những bậc mạnh thường quân nghệ thuật trong giới thương gia, quý tộc của thành phố. Cô thường xuyên xuất hiện trên truyền hình, trên báo chí. Cô hay ra nước ngoài biểu diễn và tham gia nhiều chương trình quảng cáo, nhất là cho thương hiệu nổi tiếng MIVINA của Tập đoàn sản xuất đồ ăn nhanh Technocom. Tôi lo lắng và cũng tò mò khi đọc thấy trên báo những mẩu tin nói về những mối tình của cô với nghệ sĩ này hay nhân vật quan chức nọ. Không hiểu sao tôi chỉ muốn tin rằng đó chỉ là sản phẩm của những tờ báo lá cải muốn câu khách hay tìm cách bịa ra những thông tin giật gân về đời tư của các siêu sao. Bằng linh cảm, tôi thấy Tachiana rất cô đơn. Những thành công vang dội đó lại càng làm cô đơn độc hơn. Số phận đã an bài cho cô là con người của hai nền văn hóa. Điều này vừa là ưu thế, là phép cộng cho cô nhưng lại là sự cản trở để người Ucraina chưa xem cô như là người dân tộc mình, và người Việt cũng cảm thấy chưa cùng dòng máu một trăm phần trăm. Cô luôn đứng giữa hai dòng nước, lúc chảy cùng chiều lúc lại chảy ngược chiều nhau. Cô đứng giữa hai sự lựa chọn và cảm thấy bất lực khi quyết định dứt khoát đứng hẳn về một phía nào đó.
Nhưng có một điều rất may cho cô, chính Nghệ Thuật, chính cây Vĩ Cầm đã dung hòa, hay nói chính xác hơn là cộng hưởng được hai nền văn hóa trong con người cô. Trong cuộc thi vĩ cầm toàn Ucraina, cô đã chinh phục được toàn bộ ban giám khảo bởi cái duyên thầm đầy bí ẩn của phương Đông trong phong cách biểu diễn. Cứ mỗi lần nghĩ đến cô, đến chặng đường từ một cô bé không cha không mẹ vươn lên trở thành một nghệ sĩ tầm cỡ quốc tế, tôi như được tiếp thêm sức mạnh tinh thần trong công việc viết văn đơn độc và tẻ nhạt của mình, mặc dù nhiều truyện ngắn tôi gửi về cho một số tạp chí trong nước bị từ chối đăng. Tôi cảm thấy rõ ràng sự lạnh nhạt của các tạp chí đó đối với những người viết đang sống ở nước ngoài. Những nhà biên tập đó, lăm lăm trong tay cái khuôn đã được tiêu chuẩn hóa, sẵn sàng vứt ngay vào sọt đựng giấy những sản phẩm không phù hợp với kích cỡ của họ. Đáng tiếc là họ lại làm với tinh thần trách nhiệm cao và xem đây như là một sự đóng góp vào việc giữ gìn bản sắc dân tộc không bị những yếu tố ngoại lai xâm nhập.
Một hôm, do tình cờ tôi gặp Tachiana ở thư viện mang tên Puskin của thành phố, ngay đối diện quảng trường Tự do. Cô đi một mình. Ngay tại chỗ gửi áo khoác, một đám sinh viên cả nam lẫn nữ xúm lại quanh cô để xin chữ ký lưu niệm. Cô ăn mặc giản dị, thậm chí có gì đó khiến tôi cảm thấy hơi nghiêm khắc trong màu sắc của chiếc áo vét xám với chiếc huy hiệu nhỏ hình cây vĩ cầm bằng vàng cài ở ve áo. Từ xa, tôi nhận ra ngay chiếc trâm cài đầu của mẹ cô tặng. Tôi bước ra phía ngoài cửa và đứng chờ trên vỉa hè. Một lát sau, cô đẩy cửa bước ra. Lúc cô khép cửa lại, không may vạt áo lại bị mắc vào cái mấu sắt trên cánh cửa. Cô loay hoay một lúc, và đây cũng là dịp để tôi bước tới giúp cô thay cho những lời chào xã giao.
- Nữ nghệ sĩ cũng nên để ý nhìn xuống đất để tránh những sự cố như thế này - tôi nói đùa. - Bay bổng quá thì chưa biết đâu nhưng rách áo là một thực tế sờ sờ ra đây.
- Anh cũng đến thư viện à? - Tachiana vừa cười vừa lấy tay vuốt vuốt lại vạt áo.
- Không, tôi vừa từ thư viện ra - tôi nói dối. - Tôi lấy ít tư liệu cho một bài báo.
- Anh có hay về Việt Nam không?
- Từ lần đi với em về Nha Trang đến giờ chưa về lần nào nữa.
- Mới đấy mà đã hơn một năm rồi, nhanh thật.
- Thảo có bận gì bây giờ không? - tôi chủ động gọi tên tiếng Việt của cô để tạo một không khí đồng hương thân mật.
- Anh Vũ có chương trình gì hay sao?
- Cũng chẳng có gì long trọng, anh muốn mời Thảo qua bên kia đường, vào quán Kim Tự Tháp ngồi uống cà phê, nói chuyện chơi thôi, chuyện đời, chuyện văn học nghệ thuật...
Thấy cô đôi chút lưỡng lự, tôi bồi thêm:
- Hay em đã quen với các bữa tiệc chiêu đãi, sơn hào hải vị rồi...
- Giọng lưỡi nhà báo các anh chỉ thích châm chọc người khác, nào thì đi - vừa nói cô vừa khoác ngay lấy tay tôi hết sức tự nhiên và kéo tôi sang đường. Một anh lái xe tắc-xi thò cả cổ ra nhìn hai chúng tôi với bộ mặt đầy vẻ ngạc nhiên khi nhận ra nữ nghệ sĩ vĩ cầm trứ danh đang khoác tay một anh chàng phương Đông bé nhỏ nghênh ngang qua đường.
Chủ quán là một người đàn bà Do Thái, tuy còn trẻ nhưng đã phát phì, với bộ tóc đen uốn sấy một cách kệch cỡm. Bàn tay nhỏ nhắn, quý phái của chị ta đeo đầy các loại nhẫn đắt tiền. Tôi cũng thường hay lui tới quán này vì nội thất ở đây khá độc đáo. Toàn bộ quán nằm chìm sâu dưới mặt đất, nền nhà là một bể cá lớn tạo cảm giác nhột nhột, rón rén khi bước chân lên trên những đàn cá đang bơi lội tung tăng. Tất cả các ghế ngồi được tạo dáng hình của vũ nữ da đen khỏa thân, khi bạn ngồi là lọt thỏm vào lòng cô ta với phần dựa tay là hai cánh tay của vũ nữ ôm vòng hai bên. Cái dở của chiếc ghế này là không ngả lưng được vì bộ ngực của vũ nữ, tất nhiên là không phẳng lì như ta mong muốn, thỉnh thoảng lại chọc thẳng hai nhát cùng một lúc đau điếng vào lưng nếu bạn đãng trí muốn ngả người ra cho đỡ mỏi.
Khi hai chúng tôi bước vào, điều đầu tiên là lại bắt gặp những ánh mắt ngạc nhiên đến trơ trẽn của khách hàng khi nhận ra khuôn mặt khả ái của Tachiana. Một vài người có cái nhìn về phía tôi không được thiện cảm lắm, có thể nói là đầy lòng ghen tỵ. Tachiana cũng cảm nhận thấy điều đó nên cô nói nhỏ vào tai tôi:
- Ta tìm chỗ nào khuất đi anh.
- Thân quen với người nổi tiếng cũng không phải đơn giản - tôi vừa nói vừa ngồi xuống sau chiếc bàn con mà phía trên trần là cảnh địa đàng, với đầu của chú rắn thò hẳn ra ngoài ngậm quả táo lủng lẳng ngay trên bàn. Quả táo chính là chiếc đèn con và công tắc là cái cuống. Tôi với tay bật công tắc. Một khoảng sáng xanh ngăn cách giữa hai chúng tôi. Ngay lúc đó, không biết đã có ai thông báo mà đích thân chủ quán xuất hiện. Khuôn mặt phấn son lòe loẹt rạng rỡ cùng một nụ cười như không bao giờ tắt.
- Nhà hàng chúng tôi vô cùng hân hạnh được phục vụ cô, cô cần dùng gì ạ?
Tôi cầm quyển thực đơn và hỏi Tachiana bằng tiếng Nga:
- Em muốn ăn gì?
- Tùy anh, em thực sự không đói, nước giải khát thôi anh ạ và bánh ngọt.
Bà chủ quán nghiêng người chào và đi về phía quầy. Tiếng nhạc ồn ào trong quán đột ngột im bặt và mấy giây sau, đột nhiên tiếng vĩ cầm vút lên. Đó chính là tiếng đàn của Tachiana trong cuộc thi âm nhạc toàn Ucraina.
- Em có thích về Việt Nam biểu diễn hay dạy đàn một thời gian không?
Tôi hỏi và nhìn thẳng vào đôi mắt cô. Chính lúc này, tôi lại thấy cô giống mẹ cô hơn bao giờ hết. Kể cũng lạ, tại Việt Nam, những nét Âu như nổi bật hơn, còn tại đây, những nét Á Đông trên gương mặt cô thì không thể giấu đi đâu được. Nó làm cô nổi bật lên giữa mọi người xung quanh. Vì cô mặc chiếc áo hở cổ nên vết chàm màu hồng nho nhỏ lộ ra ngoài, nổi bật trên làn da trắng mịn màng của cô. Tôi để ý thấy một đôi trai gái đã chuyển chỗ ngồi gần về phía chúng tôi hơn, chắc là muốn được chiêm ngưỡng siêu sao.
- Em thực sự bị cảnh đẹp của thành phố Nha Trang hút hồn. Em không ngờ thiên nhiên ở đó lại thơ mộng đến thế. Người dân hiền lành, ánh mắt của họ không ranh mãnh như người châu Âu. Sau chuyến đi năm ngoái, thực sự là em mong ước có dịp quay trở lại Việt Nam, nhất là thành phố biển Nha Trang. Em mất hứng với Tây Âu rồi... - cô im lặng một chút rồi nói tiếp. - Nhưng cũng phải thực hiện cho xong hợp đồng với các ông bầu đã. Anh không biết chứ, trong giới biểu diễn ở đây cũng khốc liệt lắm đấy, chẳng khác gì trên thương trường đâu. Một thân một mình là bị nghiền nát ngay, kể cả có tài...
- Em có bao giờ nghĩ rằng... - tôi định nói thẳng sự thật với cô nhưng đến giây cuối cùng lại ngậm miệng lại. Không phải sự thật bao giờ cũng là tốt. Nhất là trong trường hợp này, nếu biết được sự ruồng bỏ của mẹ mình chắc hẳn thái độ của cô với đất nước Việt Nam sẽ thay đổi, và cô sẽ tự hỏi: Một người mẹ đã từ bỏ con mình như vậy có xứng đáng làm mẹ hay không? Và thực chất, tình cảm giữa hai người hoàn toàn không có. Cô có gào xin sự có mặt của mình trên đời này đâu? Cô chưa bao giờ nhận được sự âu yếm vuốt ve của người mẹ, chưa bao giờ được gọi tiếng “mẹ” dù chỉ một lần. Suốt hai chục năm trời, cô đã sống như vậy, không cần có cha mẹ, cô vẫn trưởng thành và trở thành nghệ sĩ nổi tiếng. Bây giờ đột nhiên có một người nói rằng: Cô là con gái tôi. Điều này sẽ đồng thời với một câu hỏi bật ra: Tại sao bà lại bỏ rơi tôi?
- Anh nói sao cơ? - cô cúi sát về phía tôi để hỏi lại. Mùi nước hoa nhè nhẹ từ người cô tỏa ra khiến tôi xúc động xốn xang.
- Em có bao giờ nghĩ rằng... đối với những người làm nghệ thuật, gia đình là một trở ngại cho hoạt động sáng tạo không? Suốt ngày bị những lo toan đời thường kéo chân, trí tưởng tượng làm sao cất cánh được. Rồi thời gian, sức lực của con người đâu phải là vô tận, như em đấy thôi, chưa có gia đình mà anh rủ đi uống cà phê cũng còn phải đắn đo suy nghĩ, bởi vì em có thể sử dụng thời gian này cho việc luyện đàn chẳng hạn, hay sáng tác một tác phẩm nào đó, anh nghe nói em cũng sáng tác phải không?
- Thỉnh thoảng, lúc rỗi rãi thôi - Thảo nói và thả một viên đường vào cốc trà đen.
- Chắc đúng hơn là lúc cô đơn - tôi sửa lại và nhìn thẳng vào đôi mắt đen của cô.
- Có lẽ anh nói đúng. Em sinh ra đã là một con người cô đơn rồi. Chính sự cô đơn đã đẩy em đến với âm nhạc.
- Ý em muốn nói, không phải năng khiếu bẩm sinh đã khiến em trở thành một cây vĩ cầm trứ danh?
- Làm gì có khái niệm đó với một đứa trẻ không cha không mẹ, được ăn no mặc ấm đã là một hạnh phúc rồi.
- Em có thể kể cho anh nghe tuổi thơ của em được không, em đến với âm nhạc như thế nào và tại sao lại chọn cây đàn violon?
- Anh mời em uống cà phê hay định phỏng vấn đấy?
Cô làm mặt nghiêm lại trông thật đáng yêu.
Tôi nắm lấy bàn tay thon dài có những đường gân xanh nổi trên da của Thảo, bóp nhè nhẹ thay cho một lời xin lỗi.
- Được ngồi uống cà phê với em là anh đã thấy hạnh phúc rồi. Em cứ nhìn sang chiếc bàn có mấy người đàn ông ngồi bên kia mà xem, ánh mắt họ cứ như muốn ăn tươi nuốt sống anh đấy. Chỉ vì anh đang được nắm tay em. Hàng ngàn người đàn ông của xứ sở này cũng ao ước được như anh bây giờ.
- Anh chỉ được cái giỏi tán thôi - cô cấu mạnh một cái thật đau vào tay tôi.
- Em tưởng anh đau, nhưng anh lại cảm thấy sung sướng.
- Anh Vũ này, tiện đây em muốn nói với anh một chuyện nghiêm túc.
- Từ nãy đến giờ anh vẫn nghiêm túc đó thôi.
- Nghe em nói này, em dự định làm luận án phó tiến sĩ về âm nhạc, cụ thể hơn là về nhạc dân tộc của Việt Nam. Trong chuyến về Nha Trang năm ngoái em được nghe nhiều nhạc cụ dân tộc, nhất là cây đàn nhị. Nhưng khổ nỗi, sách vở tư liệu phần lớn là tiếng Việt, mà anh biết đấy, tiếng Việt em không giỏi, chỉ nói được thôi.
- Anh sẽ giúp em dịch ra tiếng Nga - tôi nói bật ra không cần suy nghĩ.
- Anh giúp vô tư đấy chứ? - Thảo nheo nheo mắt và nhìn tôi qua chiếc cốc thuỷ tinh trên tay đầy vẻ tinh nghịch.
- Tất nhiên là không thể vô tư rồi.
- Thế anh cần em trả công thế nào?
- Kể cho anh nghe về tuổi thơ của em.
Thảo vỗ tay đánh đét một cái hết sức tự nhiên, khiến mọi người xung quanh ngoảnh cả lại nhìn.
- Em đồng ý. Hợp đồng đã được ký rồi nhé!
10
“Chắc không cần phải nhiều lời lắm khi diễn tả tâm trạng một đứa trẻ lên bảy, chợt hiểu ra rằng: trên đời này mình không có một ai thân thích cả. Những buổi chiều thứ bảy mới nặng nề làm sao. Em đứng bên cửa sổ, chỉ dám he hé cái rèm cửa bụi bặm màu hồng nhạt ra để nhìn xuống cổng trường. Những đứa bạn cùng lớp đang ríu rít lao vào vòng tay của bố mẹ chúng đến đón trên những chiếc xe ô tô choáng lộn. Marina Trần, đứa bạn thân nhất với em, trước khi đóng cửa xe lại còn thò đầu ra vẫy tay về phía cửa sổ nơi em đang đứng. Em vội thụt người lại, giấu mặt vào sau tấm màn cửa mà cái mùi khen khét vì bụi vì nắng của nó đến bây giờ vẫn không quên được. Những giọt nước mắt tủi thân cứ trào ra. Em quay trở lại phòng ngủ rộng mênh mông với những chiếc giường con xếp thành ba hàng thẳng tắp. Trên mỗi chiếc giường có đặt một chiếc gối xếp dựng lên như cánh buồm con. Cả một khoảng thời gian rất dài em luôn có mặc cảm với buổi chiều thứ bảy. Đêm mới kinh khủng làm sao. Em hầu như không ngủ, trùm chăn kín cả đầu vì sợ ma, sợ những hình thù quái dị trên tường, trên trần nhà do bóng của mấy cành cây mơ dưới sân hắt lên. Em tưởng tượng ra lúc thì là đầu của con chó sói, lúc thì là mặt của tên kẻ cướp trong cuốn phim vừa xem lúc chiều. Kinh khủng hơn nữa là những hôm gió to, chiếc đèn dưới sân bị chao đảo khiến những bóng cây trên tường như nhảy múa rùng rợn hơn. Em cứ nằm như vậy, mồ hôi lạnh túa ra khắp người, mãi đến sáng mới thiếp đi vì quá mệt mỏi, căng thẳng. Đến một hôm, đúng lúc em đang đứng nhìn xuống cổng trường thì chợt cảm thấy bàn tay ai đó đặt lên vai mình. Em quay đầu nhìn lại và đập ngay vào mắt là chiếc tạp dề cáu bẩn có thêu những bông hướng dương màu vàng nhem nhuốc. Em ngước mắt nhìn lên và nhận ra đó là bà Vera, người lao công quét dọn các phòng ở của khu nhà trẻ. Người bà to béo nhưng khuôn mặt lại rất thanh thoát, nhẹ nhõm. Mỗi khi trong trường có ngày lễ hay ngày hội gì, bà thường đóng giả đàn ông và hát bằng một giọng ồm ồm rất vang. Bà đánh được cả piano và đàn phong cầm. Khổ người to béo như thế nhưng bà nhảy rất giỏi, nhất là các điệu vũ dân gian Ucraina. Bà bị chứng viêm khớp nặng và ra mồ hôi tay. Cả trường biết bệnh này của bà, mà hình như bà còn lấy thế làm hãnh diện vì đó là bằng chứng thời con gái bà đã từng đi xây dựng công trình thanh niên thế kỷ BAM ở Xibiri.
- Thôi hôm nay đến nhà bà chơi đi - bà Vera vuốt tóc em và nói giọng an ủi. - Bà cũng có một mình thôi, ông ấy mới mất tháng trước.
Nhà bà Vera nằm cạnh khu chợ trung tâm, thời Nga hoàng nơi đây bán ngựa giống nên tên chợ vẫn còn giữ lại đến bây giờ là “chợ Ngựa”. Bảy chục năm dưới thời chính quyền Xô Viết, người ta đã định đổi tên bao lần nhưng vẫn không được. Lòng dân không thuận. Ngôi nhà một tầng của bà nằm lọt thỏm trong một con phố nhỏ, đường vào gập ghềnh lồi lõm, rác rưởi vứt lung tung. Bà Vera vừa tra chìa khóa vào ổ thì trong sân đã vang lên tiếng chó sủa nhặng xị, tiếng móng vuốt cào sàn sạt trên cửa, tiếng thở phì phò của một sinh vật đang muốn biểu lộ niềm sung sướng bị dồn nén của mình. Hai người vào đến trong sân rồi mà chú chó lông xù vẫn còn nhảy chồm lên người bà Vera, đuôi ngoáy tít khiến bà phải quát lên:
- Thôi đủ rồi, Bim, mày đã chào khách chưa?
Con chó như hiểu được tiếng chủ và ngước mắt lên nhìn em. Hai con mắt người và hai con mắt chó gặp nhau. Một tình cảm rất khó tả xâm chiếm toàn bộ người em khi nhìn sâu vào đôi mắt đen, to và ướt của nó. Bà Vera cho biết nó là một con chó hoang, trong một đêm bão tuyết đã chạy vào nhà bà để trú rét. Hai ông bà xếp cho nó một chỗ ngủ cạnh lò sưởi, cho ăn và từ đó nó sống với ông bà như một thành viên trong gia đình. Bà kể rằng hôm chôn cất ông Xergay, bỗng nhiên cu cậu mất tích hai hôm liền. Bà phải xin nghỉ làm để đi tìm, hóa ra cu cậu ra tận nghĩa trang nơi chôn cất chủ cách nhà hơn hai chục cây số và cứ nằm dài bên cạnh nấm mộ còn mới, mõm chúi xuống đất. Nước mắt chảy thành hai vệt trắng trên má nó. Ông bà có một đứa con trai làm việc ở Matxcova, nhưng chỉ đánh điện về và nói là rất bận không về được, hỏi mẹ chi phí cho việc chôn cất hết bao nhiêu, anh ta sẽ gửi tiền về. Bà Vera buồn bã nói: “Chó nó còn tình cảm hơn người”. Không hiểu sao, em cảm thấy chạnh lòng và nói với bà Vera: “Con Bim nó cũng giống cháu, không cha không mẹ, đúng không bà”? Một hôm, có một cô bé xấu xí, bị điểm kém hơn em nên tức tối gọi em là “đồ con hoang, không cha không mẹ”. Đây là lần đầu tiên em hiểu thế nào là sự ghen tỵ của con người và em đã không chịu nổi gào lên, lao vào giật tóc và đè cô bé đó ngã xuống hành lang ngay trước cửa phòng bà hiệu trưởng. Hai đứa vật lộn một lúc như hai con mèo con, tóc tai xõa xượi. Đúng lúc đó cánh cửa phòng hiệu trưởng bật mở. Bà hiệu trưởng không cần biết ai phải ai trái, bắt phạt em phải xin lỗi bạn kia và đứng vào góc lớp suốt cả buổi. Vì quá mệt mỏi, vì những nỗi oan ức đè nén trong tâm hồn trẻ thơ, em thiếp đi, dựa lưng vào chiếc tủ đựng đồ chơi và sách giáo khoa. Khi tỉnh lại, điều đầu tiên em nhìn thấy là khuôn mặt bà Vera. Em ôm chặt lấy bà và tủi thân khóc nấc lên. Học sinh ở trường đã về hết và người ta quên hẳn đứa bé bị phạt ở trong góc lớp học. Em thút thít kể lại câu chuyện bị phạt cho bà nghe. Bà Vera lau nước mắt cho em bằng vạt áo của mình và nói nhỏ: “Cháu có hiểu không, bố mẹ của bạn ấy rất giàu, bà hiệu trưởng vẫn thường xuyên nhận quà biếu của họ”.
Xã hội người lớn đầy cạm bẫy và bất công đã hé mở ra những ngóc nghách đen tối và hôi hám của nó trước mắt một con bé mồ côi dễ bị tổn thương.
Từ đó, chiều thứ bảy nào bà Vera cũng đón em về nhà ở cho đến sáng thứ hai mới tới trường. Ngôi nhà cũ kỹ và nhỏ bé của bà trở thành tổ ấm đầu tiên của em, và cũng là nơi em học những nốt nhạc đầu tiên trên chiếc đàn piano cổ lỗ sĩ của Đức để trong góc phòng khách, dưới bức tranh “Mùa thu vàng” của danh họa Levitan. Còn vì lý do gì em lại chọn cây đàn vĩ cầm thì đó lại liên quan tới một câu chuyện khá dài mà bà Vera đã kể cho em nghe trong một đêm đông lạnh giá, bên cạnh chiếc lò sưởi gang cháy đỏ nổ tí tách, tỏa ra mùi thơm thơm của những xúc gỗ anh đào.
Chuyện về mối tình cảm động giữa hai ông bà và kèm theo những bức ảnh đã cũ kỹ, ố vàng cất trong chiếc hộp gỗ để minh họa. Em thực sự bị chấn động. Nếu như con người ta đúng là có số phận thì việc làm quen rồi thân thiết với bà Vera, được bà dạy nhạc, được nghe bà kể câu chuyện về mối tình vô cùng cảm động của bà, tất cả những điều đó đã định hình trong em những cảm xúc thẩm mỹ đầu tiên trong thế giới huyền ảo của âm thanh. Chính trong tâm hồn cô đơn của một con bé mồ côi, những mầm non đó đã đâm chồi nảy lộc. Đến bây giờ em mới càng thấm thía và hiểu sâu sắc sự công bằng của tạo hóa, nếu con người ta bị mù thì các giác quan khác rất phát triển để bù đắp lại khiếm khuyết đó. Âm nhạc đã làm thay chức năng của người cha và người mẹ trong tâm hồn em suốt thời thơ ấu...
(Còn tiếp kỳ sau)
